2. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Het weerstandsvermogen van de gemeente geeft een indicatie van de mate waarin de gemeente in staat is om financiële tegenvallers op te vangen zonder dat de continuïteit in gevaar komt (de financiële wendbaarheid). Het weerstandsvermogen geeft inzicht in de mogelijkheid voor de gemeente om substantiële tegenvallers op te vangen zonder dat het bestaande beleid daarvoor hoeft te worden aangepast. De omvang van het weerstandsvermogen geeft de robuustheid van de financiële positie van de gemeente aan. Het in stand houden van voldoende weerstandsvermogen is van belang om de continuïteit van de organisatie bij de uitvoering van het vastgestelde beleid te waarborgen. Het kan en mag niet zo zijn dat, wanneer er sprake is van tegenvallers, de normale bedrijfsvoering en de uitvoering van het vastgestelde beleid dusdanig onder druk komen te staan, dat van een normale of gewenste uitvoering geen sprake meer kan zijn. Bekend mag zijn dat het ontwikkelen en uitvoeren van beleid niet mogelijk is zonder risico’s aan te gaan. In de dagelijkse bedrijfsvoering liggen per definitie risico’s besloten. Zowel financiële als niet-financiële risico's. Van belang is een goed systeem van risicomanagement om bewust en gecalculeerd om te gaan met risico’s en planmatig maatregelen te treffen om deze risico’s zoveel mogelijk weg te nemen of te verminderen.  Risicomanagement is iets wat door de hele organisatie bestaat. Deze begroting geeft inzicht in de risico's zoals deze in de voormalige gemeenten werden meegenomen (geactualiseerd) en de nieuwe risico's die reeds bekend zijn. In 2023 wordt gestart met een project om het risicomanagement voor de gemeente Land van Cuijk vanaf het jaar 2023 te ontwikkelen en een vaste plaats te geven in de organisatie en processen. 

 

 

 

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om de niet begrote kosten te dekken. De weerstandscapaciteit heeft betrekking op het vermogen om onverwachte tegenvallers incidenteel in de begroting op te vangen, zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van reguliere taken. De weerstandscapaciteit kan bestaan uit, een deel van, de  algemene vrij reserve, de bestemmingsreserves en de stille reserve. 

Algemene vrije reserve
In de gemeente Land van Cuijk is een algemene vrije reserve beschikbaar. De omvang van deze reserve is in zijn geheel vrij beschikbaar voor het opvangen van onverwachte risico`s, zonder dat dit van invloed is op de lopende exploitatie. In de nota “reserves en voorzieningen gemeente Land van Cuijk" wordt de ondergrens opgenomen.  Een bovengrens is niet van toepassing. 

Bestemmingsreserves

Het GTK (Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader) 2020 geeft geen mogelijkheid om  (een deel van) de bestemmingsreserves bij de weerstandscapaciteit te tellen.  Indien het specifieke bestedingsdoel van algemene aard is of dat de middelen al voor langere tijd beschikbaar zijn zonder dat er zicht is op daadwerkelijke uitvoering van de beoogde bestemming kan de gemeenteraad besluiten deze middelen over te hevelen naar de algemene vrije reserve en tellen deze middelen mee in de incidentele weerstandscapaciteit. De gemeente Land van Cuijk neemt geen  bestemmingsreserves  mee in het bepalen van de weerstandscapaciteit. 

Stille reserves 
De belangrijkste activa waar sprake kan zijn van stille reserves zijn gemeentelijke gebouwen, bossen en natuurterreinen, openbaar groen en gronden. De stille reserve betreft de meerwaarde van het object of de grond die nog niet meegenomen is in de waardering. Een (gedeelde van de) stille reserve kan worden aangewend als weerstandscapaciteit . Omdat pas bij een daadwerkelijke verkoop van een object blijkt welke overwaarde wordt gerealiseerd ten opzichte van de boekwaarde is de waarde hiervan echter onzeker.  Ten aanzien van de stille reserves is in het GTK 2020 bepaald dat het waardeverschil tussen de actuele marktwaarde en de boekwaarde kan worden meegenomen in de incidentele weerstandscapaciteit. Hierbij dient de actuele marktwaarde reëel onderbouwd te zijn. Voorts mag de stille reserve geen gebruiksnut meer te hebben voor de gemeente en moet deze op korte termijn beschikbaar te kunnen komen. 

Gezien de geringe verhandelbaarheid van de overige gemeentelijke eigendommen (exclusief grondbedrijf) en 
de aantasting van het functioneren van de gemeente bij verkoop van die eigendommen (bijvoorbeeld gebouwen) zijn
deze eigendommen niet meegenomen in de berekening van de stille reserves. Daarnaast bestaan er, tot de harmonisatie is afgerond, nog verschillende methoden voor inventariseren en waarderen van de overige vormen van stille reserves. Uit voorzichtigheid is er daarom voor gekozen de stille reserves niet mee te nemen in het bepalen van de weerstandscapactieit.  De harmonisatie van  het beleid ten aanzien van de stille reserves is  bij de begroting 2024 afgerond. Dan wordt opnieuw beoordeeld of het realistisch is een deel van de stille reserves in de weerstandscapaciteit mee te nemen. 

Berekening weerstandscapaciteit

In deze begroting beperken we ons primair tot de incidentele weerstandcapaciteit. Naar aanleiding van bovenstaande analyse blijkt dat de beschikbare weerstandscapaciteit gelijk is aan het saldo van de algemene vrije reserve (60 mln). Dit bedrag kan mogelijk in de toekomst worden aangevuld vanuit de stille reserves, maar die mogelijkheid is uit voorzichtigheid niet meegenomen.  Daarnaast is het belangrijk te realiseren dat voor specifieke doelen/risico's reeds bestemmingsreserves zijn gevormd. 

Om het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen, is naast de weerstandscapaciteit ook inzicht nodig in de omvang van de risico’s waarmee in de begroting geen rekening is gehouden en waarvoor geen verzekeringen zijn afgesloten. Een risico is het gevaar van het ontstaan van schade of verlies door interne of externe omstandigheden. Hier worden die risico`s bedoeld waarvan de financiële omvang (nog) niet of slechts bij benadering bepaald kan worden en waarvan het niet zeker is of, en zo ja, wanneer het risico zich voordoet. De kans dat de risico’s zich gelijktijdig voordoen is klein. Mede daardoor is bij elk risico zo goed mogelijk geprobeerd aan te geven welk financieel gevolg dat risico kan inhouden. Ook is er een inschatting gemaakt van de kans dat het risico zich voordoet. De omvang van het risico is dan te berekenen door het geraamd bedrag te vermenigvuldigen met de risicokans (risico = kans x gevolg).

Inschatting kans dat risico voordoet:

Classificatie	Range
Laag risico	1-30%
Gemiddeld risico	30-60%
Hoog risico	60-99%

 

Risico's algemeen

De maatschappij kenmerkt zich door onzekere ontwikkelingen op het gebied van Covid-19, de oorlog in Oekraïne, het krapte op de arbeidsmarkt en de klimaatverandering. Deze onzekerheden hebben onder andere directe invloed op energiekosten, inflatiecijfers en de kosten van arbeid. De gemeente Land van Cuijk wil incidentele uitschieters op structureel beleid die door deze ontwikkelingen ontstaan opvangen vanuit de weerstandscapaciteit. Hiermee wordt het reguliere beleid niet direct beïnvloed door (tijdelijke) onzekere ontwikkelingen en blijven we financieel wendbaar.  Hiervoor is het belangrijk hiervoor een bedrag mee te nemen in de risicoberekening van  € 10 mln euro met een hoge kans dat deze kosten zich voor zullen doen (80%).

Juridische risico's gemeente Land van Cuijk 

De gemeente Land van Cuijk heeft een aantal juridische risico's. De omvang van het mogelijke risico is afhankelijk van het verloop van de rechtszaak en in sommige casussen nog ongewis. Er wordt volstaan met een korte toelichting op de lopende casussen waar een significant risico kan ontstaan. In totaal zal hiervoor hiervoor een bedrag mee te nemen in de risicoberekening van  € 10 mln euro met een gemiddelde kans dat deze kosten zich voor zullen doen (45%).

Risico's uitvoering beleid

De reguliere taken van de gemeente brengen risico's met zich mee. In het nog op te stellen risicomanagementsysteem zullen deze risico's nader in beeld worden gebracht en kunnen maatregelen worden geïmplementeerd om deze risico's indien nodig te mitigeren. Vooralsnog is uit voorzichtigheid een bedrag opgenomen in de risicoberekening van 3% van de totale begroting.  Ervan uitgaande dat de juridische risico's en de algemene risico's reeds hiervoor zijn meegenomen.  

De volgende risico's worden in ieder geval gesignaleerd:

Grondexploitatie
Met betrekking tot een analyse van de grondexploitatie verwijzen wij naar de paragraaf Grondbeleid.

Stikstofbesluit
Het stikstofbesluit van de Raad van State van mei 2019 kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de uitvoering van bouwprojecten. Dit kan leiden tot vertragingen binnen de uitvoering van gemeentelijke projecten (grondexploitatie) maar ook binnen de particuliere sector. In deze laatste situaties zullen de legesopbrengsten omgevingsvergunningen geraakt worden en (tijdelijk) dalen. 

Risico’s op eigendommen
De risico’s op eigendommen zijn beperkt door het afsluiten van brand- en stormverzekeringen. Daarnaast voeren wij bij onze eigendommen planmatig beheer en onderhoud uit, dit op basis van beheerplannen en inspecties. De hiertoe benodigde budgetten zijn opgenomen in de jaarlijkse begroting. Bij eventuele schade-uitkeringen en bepaalde natuurverschijnselen hebben we te maken met eigen risico. 

Cyberincidenten

Onze gemeente is een informatie verwerkende en informatie producerende organisatie, midden in de informatie- en netwerksamenleving. Uit het dreigingsbeeld van de Informatiebeveiligingsdienst (IBD) blijkt dat het risico op cyberincidenten reëel blijft, waardoor het noodzakelijk is om maatregelen te blijven nemen om het niveau van informatiebeveiliging te verhogen. Want cyberincidenten hebben impact en kunnen leiden tot reputatie- en imagoschade. Ook heeft de gemeente Land van Cuijk waardevolle informatie die verloren kan gaan of kan ze schade lijden als deze informatie niet meer beschikbaar is. Deze schade blijft mogelijk niet beperkt tot onze organisatie, maar kan ook burgers, ondernemers en andere organisaties raken.

Samenvatting risico's 

Bedragen x € 1.000

Omschrijving	Bedrag	Classificatie	Kans	Bedrag
Risico's algemeen	10.000	Hoog	80%	8.000
Risico's uitvoering beleid	272.000	Laag	5%	13.600
Juridische risico's	10.000	Gemiddeld	45%	4.500
Totaal				26.100

 

Het weerstandsvermogen wordt landelijk uitgedrukt in een verhoudingsgetal, de weerstandsratio. De ratio wordt bepaald door de beschikbare weerstandscapaciteit te delen door de benodigde weerstandscapaciteit (het totaal aan verwachte risico’s). Hiervoor is landelijk de volgende tabel samengesteld:

Waarderingstabel score
Score < 0,6 Ruim onvoldoende
Score 0,6 – 0,8 Onvoldoende
Score 0.8 – 1.0 Matig
Score 1.0 – 1.4 Voldoende
Score 1.4 – 2.0 Ruim voldoende
Score > 2.0 Uitstekend

Op basis van de minimaal beschikbare weerstandscapaciteit per 1 januari 2022 van € 60 mln heeft de gemeente ruim voldoende capaciteit om het totaalbedrag van de risico’s van € 26,1 mln op te vangen. Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in een verhoudingsgetal, de weerstandsratio. Deze ratio wordt bepaald door de minimaal beschikbare weerstandscapaciteit te delen door de benodigde weerstandscapaciteit (het totaal aan verwachte risico’s).
De weerstandratio voor de gemeente Land van Cuijk komt op uit op een score van: 2,3. Dit is uitstekend. 

 

 

 

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) bepaalt dat gemeenten voortaan een basis-set van vijf financiële kengetallen moeten opnemen in de jaarrekening. Het betreft de volgende kengetallen:
• Netto schuldquote en deze gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen.
• Solvabiliteitsratio.
• Grondexploitatie.
• Structurele exploitatieruimte.
• Belastingcapaciteit.
Doel van deze kengetallen is om u op eenvoudige wijze inzicht te geven in de financiële positie van de gemeente.

Kengetallen	Begroting 2022	Begroting 2023	Begroting 2024	Begroting 2025	Begroting 2026
Netto schuldquote	82%	94%	86%	90%	74%
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	79%	90%	83%	87%	70%
Solvabiliteitsratio	29%	27%	28%	28%	29%
Structurele exploitatieruimte	0%	0%	2%	3%	-3%
Grondexploitatie	9%	10%	10%	10%	11%
Belastingcapaciteit	90%	90%

Netto schuldquote
Dit kengetal geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken. Een normale netto schuldenlast ligt tussen de 0% en 100%. Matig is tot 130% en daarna is dit slechter. Voor de gemeente Land van Cuijk is dit kengetal 94%.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Dit cijfer ligt doorgaans rond de 30% bij gemeenten. Voor de gemeente Land van Cuijk is deze ratio 27%.

Grondexploitatie
De afgelopen jaren is gebleken dat de grondexploitatie een forse impact kan hebben op de financiële positie van een gemeente. Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. Hoe lager dit percentage, hoe beter.

Structurele exploitatieruimte
Voor de beoordeling van de financiële positie is het ook van belang te kijken naar de structurele baten en structurele lasten. Structurele baten zijn bijvoorbeeld de algemene uitkering uit het gemeentefonds en de opbrengsten uit de onroerende zaakbelasting (OZB). Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten en deze worden vergeleken met de totale baten. Hoe hoger dit percentage, hoe beter. In onderstaande grafiek wordt dit kengetal weergegeven als de mate waarin structurele lasten worden gedekt door structurele baten.

Belastingcapaciteit
Dit kengetal geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De belastingdruk binnen de gemeente Land van Cuijk ligt enigszins onder het landelijke gemiddelde. Onderstaand wordt een grafische weergave van de kengetallen weergegeven.

Overzicht kengetallen