3. Onderhoud kapitaalgoederen

De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen geeft een dwarsdoorsnede van de begroting. Lasten van onderhoud komen op diverse programma’s voor. Met het onderhoud van kapitaalgoederen is een substantieel deel van de begroting gemoeid.

Het betreft onderhoud van kapitaalgoederen voor:

• Wegen
• Openbare verlichting
• Groen
• Bomen
• Bos- en natuurterreinen
• Speelvoorzieningen
• Riolering
• Gebouwen
• Civiele objecten

In deze paragraaf wordt ingegaan op het beleidskader, het uit het beleid voortvloeiende financiële consequenties en de vertaling van de financiële consequenties in de begroting. In de diverse tabellen staat een * bij exploitatie, dit betekent dat de kapitaallasten ten laste van de exploitatie komen.

De volgende beheerplannen zijn in 2023 door de raad vastgesteld in het kader van integraal beheer openbare ruimte (IBOR).

Beheerplan	Datum vaststelling	Cyclus	Jaar herziening
Beheerplan wegen	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan openbare verlichting	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan groen	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan bomen	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan bos- en natuurterreinen	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan speelvoorzieningen	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan civieltechnische objecten	sep-23	5  jaar	2028
Beheerplan vastgoed	dec-23	5  jaar	2028
Water- en rioleringsprogramma (Wrp)	dec-23	3 jaar	2026

De openbare ruimte wordt intensief gebruikt en is steeds belangrijker als ontmoetings- en verblijfsplek. De gebruikers van deze openbare ruimte verwachten dat deze aantrekkelijk is en aansluit op de behoeften. Het uitgangspunt daarbij is dat de openbare ruimte schoon, heel en veilig is. 

We staan voor een complexe opgave om de groeiende druk op onze wegen, pleinen en parken op een duurzame en zo kostenefficiënte wijze in te richten en te beheren. De grote vraagstukken zoals de energietransitie, klimaatadaptatie, grondstoffenschaarste en gezondheid hebben een sterke relatie met het beheer van de openbare ruimte.

De komende decennia staat ook de nieuwe gemeente Land van Cuijk voor grote vervangingsopgaven. De grootste groei van de dorpen vond plaats in de naoorlogse periode. Veel gebouwen, infrastructuur en beplantingen uit die tijd moeten worden vernieuwd of vervangen. Deze vervangingsopgave is een grote kans voor vernieuwing en de verbinding met de sociaalmaatschappelijke opgaven. Kansen om gebieden gasloos te maken, klimaatadaptief en circulair.

De kwaliteit van de openbare ruimte, en daarmee ook het beheer, is van groot belang voor de lokale economie en de leefbaarheid in de kernen. Deze kwaliteit willen we minimaal vasthouden, waar mogelijk naar een hoger niveau tillen en aan laten sluiten bij het veranderend gebruik. In 2023 heeft harmonisatie van de diverse beheer -en beleidsplannen plaatsgevonden. Alle afzonderlijke beheerplannen zijn middels het integraal beheerplan openbare ruimte (IBOR) door de gemeenteraad vastgesteld en geven de uitvoeringskaders voor alle onderdelen in de openbare ruimte voor de komende jaren mee.

Een grote gemeente als Land van Cuijk heeft ook een groot areaal aan wegen/verhardingen. In onderstaande tabel een onderverdeling

Omschrijving	Eenheid	Aantal
Asfaltverharding	m2	4.800.000
Elementenverharding (beton)	m2	2.400.000
Elementenverharding (gebakken materiaal)	m2	713.000
Betonverharding	m2	184.000
Zand -en halfverharde wegen	m2	1.700.000
Bermen (verhard)	m2	245.000
Markeringen (belijning)	km	560
Markeringen (figuratie)	m2	25.000

De wegverharding wordt, volgens de beleidsuitgangspunten van het integraal beheer openbare ruimte (IBOR) op beeldkwaliteit onderhouden. Hiervoor geldt kwaliteitsniveau B, met uitzondering van de centrumgebieden waarvoor A-niveau geldt.  

We richten ons verder op een integrale aanpak om zoveel mogelijk werk met werk te kunnen maken. Denk daarbij aan combinatie met rioleringswerkzaamheden, verbeteren bereikbaarheid en verkeersveiligheid, werkzaamheden nutsbedrijven en woningbouwprojecten. 

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan wegen	Budget	Dekking uit
Onderhoud verharding (groot onderhoud)	€ 2.546.503	Exploitatie
Onderhoud verharding (levensduurverlengend)	€ 1.300.000	Exploitatie*
Onderhoud verharding (klein onderhoud)	€ 335.829	Exploitatie
Vervanging verhardingen	€ 1.788.000	Exploitatie*
Onderhoud belijning en markeringen	€ 175.000	Exploitatie
Onderhoud onverharde wegen	€ 125.000	Exploitatie
Onderhoud wegbermen	€ 162.076	Exploitatie
Verstevigen wegbermen	€ 475.000	Exploitatie*

In het kader van integraal beheer openbare ruimte (IBOR) is ook het beheerplan openbare verlichting vastgesteld. De missie voor de openbare verlichting is het realiseren en in stand houden van een duurzame en betrouwbare openbare verlichting, waarbij de burger zich veilig voelt in het openbaar gebied. De gemeente kiest  er voor om nieuw te plaatsen verlichting tijdens nachtelijke uren te dimmen. In het buitengebied gaat de gemeente terughoudend om met verlichten om onnodige lichtvervuiling tegen te gaan. De gemeente heeft zo'n 22.000 lichtmasten in beheer.

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan openbare verlichting	Budget	Dekking uit
Onderhoud openbare verlichting	€ 300.000	Exploitatie
Vervanging openbare verlichting	€ 710.000	Exploitatie*

Het openbaar groen wordt, volgens de beleidsuitgangspunten van het integraal beheer openbare ruimte (IBOR) op beeldkwaliteit onderhouden. Hiervoor geldt kwaliteitsniveau B, met uitzondering van de centrumgebieden (A).  Het openbaar groen draagt bij aan een prettige leefomgeving en draagt bij aan klimaatadaptatie. Bij vervanging of reconstructie van groen wordt gezocht naar een integrale aanpak met andere beheeropgaven. Onderstaand een overzicht van de actuele kengetallen (bij benadering):

Omschrijving	Eenheid	Aantal
Bosplantsoen (binnen de bebouwde kom)	m2	659.000
Vaste planten	m2	48.000
Wisselperken	stuks	38
Bodembedekkers	m2	143.000
Heesters	m2	317.000
Hagen	m2	96.000
Grasveld	m2	1.370.000
Ruw gras (niet zijnde berm, binnen bebouwde kom)	m2	2.100.000
Bloemrijk gras	m2	37.000
Ruigte	m2	59.000
Ruigte (berm)	are	35.000
Ruw gras (berm)	are	26.000

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan groen	Budget	Dekking uit
Onderhoud openbaar groen	€ 3.330.000	Exploitatie
Vervanging groen	€ 575.000	Exploitatie*

 

De gemeente Land van Cuijk heeft een groot areaal aan bomen. Het betreft zo'n 90.000 stuks. Bomen dragen bij aan het tegengaan van hittestress door het bieden van natuurlijke verkoeling. Verder dragen bomen bij aan leefgenot voor mens en dier. Het beheer van de bomen vindt plaats op basis van periodieke inspecties, waarbij veiligheid een leidend uitgangspunt is. Bij vervanging van bomen wordt vooral gezocht naar een integrale aanpak met andere beheeronderdelen.

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan bomen	Budget	Dekking uit
Onderhoud bomen	€ 1.312.938	Exploitatie
Vervanging bomen	€ 1.111.000	Exploitatie*

 

De gemeente Land van Cuijk heeft een groene uitstraling en derhalve ook een grote omvang aan bos -en natuurterreinen in beheer. Voor bos -en natuurterreinen geldt dat er geen specifiek beheerniveau is vastgesteld. Het beheer sluit aan op de index "natuur en landschap" van de provincie. Voor terreinen die hieraan voldoen geldt instandhoudingsbeheer, voor de terreinen die hier nog niet aan voldoen geldt ontwikkelingsbeheer. Onderstaand een overzicht van het areaal aan bos -en natuuronderdelen:

Omschrijving	Eenheid	Aantal
Amfibieënpoelen	stuks	195
Bos met accent productie	ha	495
Bos met accent recreatie	ha	100
Cultuurbos	ha	90
Knipscheerheg struweel (Maasheggen)	km	105
Droge heide	ha	16
Droog bos met accent natuur	ha	210
Houtwallen jeneverbes struweel	ha	8
Klein bosje	ha	10
Knip -en scheerheg	ha	3
Kruiden -en faunarijk grasland	ha	155
Nat hooiland	ha	5
Nat bos met accent natuur	ha	20
Dassenraster	km	10
Veekerend raster	km	20

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan bos- en natuurterreinen	Budget	Dekking uit
Onderhoud bos- en natuurterreinen	€ 485.000	Exploitatie

 

De gemeentelijke speelvoorzieningen dragen bij aan tal van thema's als ontmoeten in de buitenruimte en natuurlijk het bewegen. De insteek is dat speelvoorzieningen uitdagend zijn, ruimte bieden voor samenspelen, maar ook voor vrij spel en dat het bijdraagt aan vergroenen en landschapsverbetering om zo onder andere ook bij te dragen aan een klimaatadaptieve leefomgeving. Voor speelvoorzieningen geldt dat er functioneel beheer plaats vindt: de veiligheid en de technische kwaliteit is van primair belang. De gemeente heeft het onderstaande areaal aan speelvoorzieningen in beheer:

Omschrijving	Eenheid	Aantal
Speeltoestellen	stuks	1081
Sporttoestellen	stuks	399
Speelprikkels	stuks	101
Verhardingen	m2	11.200
Veiligheidsondergrond	m2	35.000

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan speelvoorzieningen	Budget	Dekking uit
Onderhoud speelvoorzieningen	€ 165.000	Exploitatie
Vervanging speelvoorzieningen	€ 700.000	Exploitatie*

De voormalige, afzonderlijke gemeenten kenden ieder hun eigen vGRP, maar vanuit het samenwerkingsverband Land van Cuijk is het beleid op dit vlak al grotendeels geharmoniseerd en in 2023 formeel bekrachtigd met het vaststellen van het  "programma water en riolering 2024-2026". De specifieke aandachtspunten in de planperiode zijn:
- Data verder op orde krijgen zodat er goede "wateroverlast berekeningen" kunnen worden gemaakt;
- Onderzoek naar H2S-gassen;
- Klimaatbestendigheid vergroten binnen de gemeente, o.a. met de projectgroep Klimaatbestendig Land van Cuijk.

Vanuit het ministerie is in 2022 aangegeven dat bij toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen "water en bodem sturend" moeten zijn. Dit zal de komende jaren ook de nodige opgaven met zich meebrengen in het kader van omgaan met hemelwater en klimaatadaptieve keuzes.

De gemeente heeft het volgende areaal te beheren

Omschrijving	Eenheid	Aantal
Kolken	stuks	36.000
Lengte vrijvervalriolering	km	561
... vuilwater	km	77
... hemelwater	km	122
... gemengd	km	362
Drukriolering	km	400
Persleiding (excl. drukrioolstelsel)	km	15
Drainage	km	5
Infiltrerende verharding	ha	10
Wadi's en bodempassages	ha	35
IT -en DIT-riool	km	27
Overige voorzieningen hemelwater	stuks	220
Lijn -en roostergoten	km	8
Gemalen droge opstelling en randvoorzieningen	stuks	35
Gemalen natte opstelling	stuks	110
Pompunits mechanische riolering	stuks	1.850
IBA's, decentrale zuiveringen en septic-tanks	stuks	95
Watergangen	km	560
Beschoeiingen	km	20
Duikers in het oppervlaktewater in beheer	stuks	1.300

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving	Budget	Dekking uit
Uitvoeringsprogramma water en riolering 2024-2026	€  13.890.000	Rioolheffing

In 2023 is gestart met het beheer en onderhoud van de gemeentelijke vastgoedobjecten volledig op te nemen in een vastgoedregistratie.  Met de vastgoedregistratie wordt een volgende stap gezet om het beheer en onderhoud op een adequaat uitvoeringsniveau  te krijgen.  Binnen de 5 gemeenten was sprake van verschillende startsituaties m.b.t.  de vigerende  meerjarenonderhoudsprogramma's. In 2023 is gestart met de uniformering en actualisatie van het meerjarig onderhoudsprogramma (MJOP) van de gemeentelijke vastgoedobjecten. Met de benodigde actualisaties wordt onderzocht in welke onderhoudsstaat de verschillende vastgoedobjecten zijn. In 2024 wordt de actualisatie van het MJOP afgerond en zal verdere invulling gegeven worden aan de routekaart verduurzaming maatschappelijk vastgoed. 

De voormalige, afzonderlijke gemeenten kenden ieder hun eigen beheer- en inspectieplan civiele objecten. In 2022 is gestart met de inventarisatie en inspectie op veiligheid van de diverse civiele objecten. Bijvoorbeeld bruggen en viaducten. In 2023 is in het kader van  integraal beheer openbare ruimte (IBOR) ook het achterliggende beheerplan "civieltechnische kunstwerken" vastgesteld.

De gemeente Land van Cuijk heeft een groot aantal civieltechnische kunstwerken in beheer, onderstaand de onderverdeling: 

Soort object	Eenheid	Aantal
Bruggen	Stuks	190
Keersluis	Stuks	1
Tunnels en viaducten	Stuks	20
Kades en keerwanden	Stuks	37
Aanlegsteigers	Stuks	15
Straatelementen	Stuks	23
Duikers	Stuks	27
Diversen	Stuks	19
Geluidswerende constructies	M1	500

Voor de civieltechnische kunstwerken geldt dat het er functioneel beheer plaats vindt: de veiligheid en de technische kwaliteit is van primair belang.

Financiële consequenties beleidskader

Omschrijving beheerplan civieltechnische kunstwerken	Budget	Dekking uit
Onderhoud civieltechnische kunstwerken	€ 210.000	Exploitatie
Groot onderhoud civieltechnische kunstwerken	€ 176.310	Voorziening
Vervanging civieltechnische kunstwerken	€ 687.000	Exploitatie*